Muszę przyznać, że budzi mój szacunek praca, jaką wkłada para żołn, w wydrążenie nory i komory lęgowej. Musi ona usunąć siedem, a czasami nawet dziesięć (!) kilogramów piasku, żwiru i kamieni. Zapewne może frapować pierwszy człon jej naukowej nazwy. Merops znaczy tyle co… pszczeli dzięcioł. Czyżby dlatego wyraz „żołna” mieścił się nazwach „kolorowych” dzięciołów: czarnego, zielonego i zielonosiwego?
–
Żołna od połowy lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku ma w Polsce status gatunku regularnie, choć w dalszym ciągu skrajnie nielicznego, lęgowego. Stałe miejsca lęgowe ma w okolicach Przemyśla (30 -40 par), Hrubieszowa (20 -30 par) i w województwie świętokrzyskim (10 -55 par). W innych częściach kraju jej stanowiska są skrajnie nieliczne oraz zajmowane nieregularnie. Obecną populację gatunku szacuje się na 130 -210 par lęgowych. Tendencja ta, pomimo corocznych wahań, jest zwyżkowa.
Żołna preferuje tradycyjny krajobraz rolniczy o urozmaiconej rzeźbie terenu z mozaiką łąk, pastwisk, pól czy ugorów oraz z pojedynczymi drzewami, bądź krzewami. Unika monokultur rolniczych, często natomiast wybiera pobliża dolin rzek i innych zbiorników wodnych.
Jakkolwiek żołny tworzą sezonowo pary monogamiczne, to prowadzą stadny tryb życia. Gatunek tworzy niewielkie, dość luźne kolonie liczące kilka, kilkanaście nor lęgowych. Ptaki polują pojedynczo lub w grupach, mają wspólne noclegowiska, którymi są niewielkie zadrzewienia lub zakrzewienia, czasami oddalone nawet o kilka kilometrów od miejsc lęgowych. Po opuszczeniu rodzinnych nor lęgowych na noclegowiska dołączają pisklęta.
Gniazdo żołn znajduje się w samodzielnie wygrzebanej przez nie w stromych ścianach komorze lęgowej do której prowadzi nora. Nora ta ma średnicę około sześciu centymetrów. Kształt jej jest okrągły bądź eliptyczny, a długość wraz komorą lęgową wynosi od 60 centymetrów do 2 metrów. Sama komora lęgowa ma najczęściej 35 centymetrów długości, 14 centymetrów wysokości i 19 centymetrów szerokości. Nory najczęściej ryte są w skarpach pochodzenia antropogenicznego w takich jak piaskownie czy żwirownie. Samica składa w nich najczęściej 5 -6 jaj. Inkubują obydwa ptaki z pary, z czego więcej czasu temu przeznacza samica.
Pisklęta przez blisko trzy tygodnie karmione są w norze przez rodziców i tak zwanych pomocników, którymi są osobniki niedojrzałe i te, które utraciły lęg. Po tym czasie karmione są u wlotu do nory. Norę opuszczają zwykle w okolicy trzydziestego dnia życia.. W pierwszych dniach wracają do niej jeszcze z samicą na nocleg. W dalszym ciągu karmione są przez rodziców.
–
Mocno bazowałem na: Stachyra P., Sępioł B., 2015 Żołna, Merops apiaster, W. Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T (red.), Monitoring Ptaków Lęgowych. Poradnik metodyczny. Wydanie 2. GIOŚ, Warszawa, s. 525 -529.
Żołna, fot. Tomasz Baldujew www.birdwatching.pl/galerie-autorskie/2731-baldziu